Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

1é janvié 1804, Neg Sen-Domeng raché lendépandans-yo ek Ayiti né

1é janvié 1804, Neg Sen-Domeng raché lendépandans-yo ek Ayiti né

   Anlo moun pa sav sa, men dézienm péyi ki vini endépandan adan tout boultè (continent) l'Anmérik-la, apré lé-Zéta-Zini, sé Sen-Domeng, ki té anka jouk la Fwans, ek ki bokanté non pou "Ayiti", an pawol ki sòti adan lang natifnatal sé primié zabitan péyi-tala, sé Taino-a. Mo "Ayiti-a" lé di "Péyi ki ni bidim montay".

 Apré 12 lanné goumen san-manman kont larmé Napoléyon 1é, sé gawoulè-a (insurgés/insurgent) érisi bat yo ek voltijé yo déwò di péyi-a. Sé Fwansé-a té rivé a 20.000 solda men lè zot wè yo té blijé foukan alakous, anni (seulement/only) 3.000 adan yo ki té rété, laplipa enpiok (en mauvais état/in poor condition). Sa pou sav sé ki Neg Sen-Domeng pa janmen asepté ladjoukann (esclavage/slavery) ek yo toujou goumen kont sé Met blan-an kisiswa BOUKMAN, TOUSSAINT-LOUVERTURE, DESSALINES, PETION kisasayésa... (etc.).

   Dayè, sé Jean-Jacques DESSALINES ki pwononsé plodari (discours/speech) lendépandans-la li 1é janvié 1804 asou plas an vil yo ka kriyé Gonaiv. Malè pou péyi-a, pies dot péyi pa té lé rikonnet li ek sé gran pouvwè éwopéyen-an fè an kalté koraj (blocus/blockade) alantou Ayiti pou i pa té pé fè konmes épi péyi andéwò. Lanmen nan lanmen, la Fwans, l'Espay ek l'Anglitè, épi pal lé Zéta-Zini, tranglé Ayiti anmizi-anmizi pannann etsétéra lanné.

   An plis, pou sa rikonnet lendépandans Ayiti, bagay ki fet an lanné 1825, la Fwans ekzijé ki i péyé 1 million fwan-lò pou sa ranbousé det-la i té swédizan dwé sé Fwansé-a, bagay ki fini mété péyi-a an banbanm ek ki ka espitjé poutji i sitelman pov kon sa jòdi-jou. Men abo (malgré/in spite of) lo salopté-tala, Pep ayisien-an toutjou rété djok, i toujou rété fiè ek tout pep bannzil (archipel/archipelago) karayib la dwé'y respé ek lonnè...

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.

Pages