Lè nou ka fè tan jété an zié asou foto Matinik avan 1960, foto ki an nwè ek blan pou laplipa adan yo, an bagay nou ka rimatjé lamenm, sé ki pres tout moun té ni an chapo anlè tet-yo. Ki nonm ki fanm ! Sé nonm-lan té ka pòté dives model chapo : chapo-bakwa, bèdè (casquette/cap) oben bizbonm (haut-de-forme/top hat).
Kantapou sé madanm lan, sa té ka dépann di krey-sosial-yo (classe sociale/social class) pis sa ki té moun pep-la, malérez, machann kisasayésa (etc.) té ka maré an madras nan chivé-yo. Té ni dé kalté madras : yonn pou tou lé jou, yonn pou djoubaké (travailler/to work) éti tit-li (nom/name) sé té "koko-zaloy" ek yonn pou sòti, pou fè lapomnad oben pou ay lanmes. Sé madanm titjap (petit bourgeois) té simié chapo ki té sòti an Fwans ek nan bonmitan lavil Fodfwans, ou té pé jwenn magazen ka vann anni (seulement/only) chapo. Jòdi-jou, disparet pwan sé magazen-tala.
Sa ki pasé ? Es soley Matinik vini mwen red ? Es tanpérati-a anmwennzi (diminuer/to diminish) ?
Awa !
Chalè-a rété menm manniè-a. Soley ka kléré-difé menm manniè-a. Ayen pa mofwazé (se métamorphoser/to change) andidan ti tet zépeng-lan yo ka kriyé Matinik la. Sa ki pasé sé ki akonté sé lanné 1970, nou vini asimilé kité asimilé ka alé. Nou vini pi fwansé ki Fwansé yo menm. Konmva (étant donné que/given that) moun an Fwans té ka ladé zafè pòté chapo, konmva sa pa té lanmod ankò Laba-a, enben isiya, nou adopté menm konpowtasion-an.
"Imité ka détenn", ti-pawol (dicton/proverb) kréyol la ka di...
Commentaires