Yo ka di, an tan Juif té anba jouk a Léjip, Yavé voyé sèt bobo pou Faraon té asèpté lagyé pèp Israyèl, lésé-y ay viv vi a pèp a-y. Sé alantou mitoloji-lasa Juif konstwi idantité a-yo é alantou on liv yo kriyé La Thora ola ni plen mitoloji konsa. Mitoloji pa listwa, mé sa ka rivé ba on popilasyon-moun santiman yo ni on dèsten ansanm-ansanm é rédé-yo vansé pou dépasé dotwa difikilté, menmsi pousa fo-yo dékalboré dòt pèp alantou a yo.
Sé jou-lasa, nou osi nou ni sèt bobo, bobo a Lara.
Kimoum i Lara, an pa konnèt, mé silon sa yo ka di sé bobo a-y la pa ka gyéri.
Pa ni pon Bondyé ké vini rédé-nou, é fo nou arèsté konté asi Papa Makron oswa Manman-Lafwans pou fè-y ban-nou.
Annou konté-yo, pou alè sé anni sa nou kay pé fè .
1- Sé lilèt an-nou la ka touvé-yo an plen mitan chimen kokayin pou Léwòp, davwa chak jou nou 6 gwo avyon bakfoul kay an Fwans.
Dwog-la pa ka fè anni travèsé, on dégrenné kannèl ka rété an péyi-la é jennès an-nou ka tonbé adan kon kochon an kòwòsòl. Jennès-lasa ja frajil davwa travay kotésit ra kon nèg a zyé blé, drog-la ka chayé vyolans alé-vini .
2- Klòwdékòn a-yo la ka pwazonné-nou mizi an mizi pou plizyè dizenn lanné é nou pa ka vwè kijan nou kay fè pou opozé sa fèt, davwa menmsi nou manjé 90% manjé dèwò, pwazon-la adan dlo-la nou ka bwè-la, krab-la nou ka manjé la, pwason-la é kisisayésa…
3- Anmwé Sargas ! Sargas ka vayi bòdlanmè ! Lè i ka mò, i ka dégajé gaz H2S, kivédi lodè zé pouri, mé osi NH3 kivédi lanmoniak nou ka kriyé alkali. Tousa pa bon pou poumon a moun i ja frajil kontèl tibébé, vyémoun oswa moun asmatik. Anplis di sa sé sargas-la ni métal danjéré pou santé kontèl merki Hg, plon Pb épi dòt ankò.
4- Pwoblèm a dlo ! Dlo-la pa ka rivé adan tiyo-wobiné a kaz an-nou oswa lè i ka rivé i ja plen mikrob, oswa i plen pwodui chimik davwa i pa byen filtré, oswa sé filt-la sal té ké fo chanjé-yo tout, swa sé sé tiyo-la i pèsé toupatou é atoupannan yo ka pèd dlo yo ka pwan malpwòpté !
5- Pwoblèm santé é lopital. On mòso lopital-la pwan difé, sé lafimé toksik-la ay toupatou adan gwo tiyo gaz klimatizasyon é dòt tiyo pou oksyjèn é kisisayésa kifè, olyé lopital-la swangné moun i ka fè-yo pli malad ankò lè a pa fè-yo ka mò plibonnè avan lè.
6- Chanjman klimatik-la ka fè pousyè-sab Sahara ka rivé pli souvaman ankò é sé pousyè-sab lasa ka pozé pwoblèm pou rèspirasyon-poumon a moun, ta bèt, épi rèspirasyon pyébwa, sentèz klorofil-la boulvèsé, sé plant-la ka ralanti adan travay a-yo.
7- Wou chanjman-klimatik la ankò ka fè sé gran van siklòn-la ka pasé pli souvaman, chimen a-yo boulvèsé. Kifè livènaj-la déplasé, lapli-la ka tonbé plizanplis, rivyè ka débòdé pli souvan , rasin a sé pyébwa pli frajil é menmsi a pa on gwo siklòn van-la ka fè déga.
Té ké fo di osi déga foumi mannyok ka fè pou moun ka planté manjé, déga sé èskargo-akatin la ka fè yo osi, maladi i sòti toupatou ka tonbé asi ki pyé zoranj, mandarin, sitwon, chadèk, mé dépi kèktan, papay, gouyav, zaboka.
Té ké fo di osi kijan nou toujou anba lopsyon on goudou-goudou, tranmman-d-tè é Volkan ka mènasé-nou toulongalé.
Té ké fo di, davwa zafè finans Lafwans ka pwan fè, davwa sé gwo kapitalis-la pli yo gwo pli yo fen, lajan-la kotésit ka monté an koko é maléré ka pwan plis an plis fè.
Tousa pou di, nou i ka pléré ajékontinyé, fo nou arèsté, maré ren an-nou é ansanm-ansanm olyé nou chèché reskonsab toulongalé, olyé nou atann asi Léwòp, fo-nou bay lanmen é chèché noumenm an-nou solisyon a pwoblèm an-nou é dabò pou yonn débarasé-nou èvè on bann enkapab enpyòk, ka fè-nou kwè sé yo ki ni zorèy a prézidan-la an pòch a-yo.