Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

Le bloc-notes d'Hector POULLET

Le bloc-notes d'Hector POULLET
ALIWONDAJ Liméwo 16 - Prèmyé PENGA / PANGA : Koulè Prin-Monben
Hector POULLET

AVAN VAN.

On movétan ka pwoché, sa pé i débaké si nou adan tibwen plis pasé on jouné.

Pa pèd fil a-w, rété kouté-gadé radyo télé pou ou sav kijan i ka vansé.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj liméwo - 15 Dènyé « PENGA-SIKLÒN » : Véyativ (/vigilance/ warning ) koulè Kaymit ( caïmite / star apple)
Hector POULLET

Si « Penga-siklòn »-lasa kay bout,  kanmenmsa (/cependant, toutefois/ however) tout danjé pòkò fini poubon.

Toujou rété véyatif (/attentif/ be carefull) asi sa i ka pasé.

Défann chèché janbé kannal, dalo, oswa ravin ka débòdé.

Tout gadri-timoun (/crêche/ kinder garden) é lékòl ka rété fèmé kanmenmsi (/malgré tout/ however) toutmoun pé pwan chimen pou ay travay.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj liméwo 14 - Twazyèm PENGA : Koulè WOU-PIMAN
Hector POULLET

Danjé opéyi !

Movétan-la si nou onfwa-onfwa.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj liméwo 13 : Mi Bwètazòdi –la !
Hector POULLET

Lè an vlé sòti adan paradi-la  ola an ka rété la, fo-mwen pwan on ti-chimen kòsyè (/sentier) chimen pou ay an jaden, avan an rivé asi gran-chimen (/route) ola loto ka pasé. Moun ka pasé kotésit, asi ti-chimen la, sé anni agrikiltè oswa chasè, oben kèk moun ka pwonmlé kò a-y, mé a pa pon étranjé, a pa pon touris sòti lòtbò.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj liméwo 12 : On Paradi  an mitan  on Bwètazòdi
Hector POULLET

Asiré pa pétèt an ka rété adan on paradi. Anni gadévwè :

Lè bonmaten, lèwvwè an ka lévé an kabann an-mwen, koté sizè-d-maten, kouté : zòtolan é toutwèl ja ka bay-lavwa an zayann-la toutouwout ! toutouwout !

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj liméwo 11 - Asi Chimen-Sòlèy : on lapli-zénital ka bay bal !

On tipawòl bòkaz ka di :

« Simétan ta, pasé janmé pa ! » ;

Onlo adan-nou ka viv tout vi a-yo san yo janmé byen konnèt kimoun yo yé toubonvré, ni menm sav ola yo yé asi latè.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Es sé konsa moun pou ka viv ? (ba toulésèz ka pwan tan li.)
Hector POULLET

Ou ka viv adan on péyi, on tililèt an vérité.

Ou tousèl a-w sèk k’on kayi, a pa on sò ou mérité.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj 10 : Mari-wont, Jandab é sé Gran Vòlè-la
Hector POULLET

Mwen ay pwonmlé an hazyé

Bòkaz a Manzè-Mari

An tann-li té ka babyé

Sa i di pa fè-mwen ri.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj 9 : Tèknoloji : Téléfònpòwtab an-nou ka pit lanmò
Hector POULLET

Noutout kontan pòwtab an-nou. Kimoun i pa ni ta-y ? Vèt kon mi, avòté kon matrité, toutmoun ni yonn é onlo adan nou té ké enmé rivé trapé dènyé pliméyè-la.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj 8 : Fouyapen, Chatengn épi… CAC 40. Fouyapen épi Chatengn.
Hector POULLET

Toutmoun ka palé, é ka li, Kréyòl plis ki sav mwa juiyé, mwa daou,mwa  sèktanm ka touvé-yo an plen sézon fouyapen é chatengn. Tout pyéfouyapen é pyéchatengn chajé é ka plen yenyen anba-yo parapòt a fouyapen mi é a chatengn ponmoun pa près ka  manjé ankò.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj 7 : Chanjmandè, mwenmenm an-mwen  èvè  « Tout-Monde »
Hector POULLET

Chanjmandè an Gwadloup.

Ni on tan an Gwadloup, lè ou té ka viv an  Granntè, prensipalman Lapwent,  é lè ou té adan on fanmi-moun  pa twòp maléré, déstan  (dès l’instant, dès que) chalè mwa-d-mé té rivé, moun té ka pati pou on tan an chanjmandè (changement  d’air, villégiature).

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj 6 : Moustik-mangwen, Souritchòd, Foumi-mannyòk é Chivé-léta
Hector POULLET
  • Mangwen é pòpòt a fouyapen.

 

Evè lapli livènaj, asiré sé moustik-mangwen-la kay pitité é, pou yo rivé  nouri zé a-yo, kay fo-yo ponpé san fré a moun oswa ta zannimo.

Sé èspiral-la, nou ka fè rantré (importer) pa tòn an péyi-la, pa sitèlman ka fè sé moustik-la pè, délè yo près mansousyé sa.

Atoupannan (tandi que) lafimé sé èspiral-la ka pwazonné poumon a moun ka èspiré-y.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj 5 : Loto, Blokis, Sab-Sàara é Sawgas
Hector POULLET

Loto, Blokis, Sab-Sàara é Sawgas

Loto-la (/ l’automobile) é Blokis (embouteillage/ traffic jam)

Ni on tan, sé chantè gwoka-la té ka fè onlo chanté asi « loto » :

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Aliwondaj 4 : Lang kréyòl, sé Lakré-a, é on bann Zonbi
Hector POULLET

Lang kréyòl.

Lè nou ka palé « aliwondaj », a pa anni lanviwonnaj fizik, chimik, biolojik, botanik, zoolojik,  jéografik …nou ka palé, sé osi lanviwonnaj sikolojik, lengwistik, sosyolojik, istorik épi…épi.

Konmdifèt, lang kréyol-la adan aliwondaj an-nou, é li osi, menmjan èvè larèstan lanviwonnaj-la, li osi i ozabwa, li osi i ka pwan fè.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj 3 : Kongoliyo, Vètè, Foumi-tanbang é Foumi-mannyòk…
Hector POULLET

An pa byen sav si sé mwen i ka pèd-lakat oswa si sé réyalité laliwondaj an-nou ka dégyèldésann. (Dégringoler)

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Laliwondaj : Poukisa désèten pyébwa bòkaz ka mò ?
Hector POULLET

Dépi kèk tan, onlo pyéba bòkaz malad, pichon ka vayi-yo épi aprésa fèy a-yo ka vini tou nwè avan yo tonbé, pou, anfinal di kont, branch a-yo ka anni sèk, avan pyébwa-la limenm mò.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Gran Dévèstè, Ti Débouya, Kòlwòch épi Pisyèt.
Hector POULLET

Laliwondaj an-nou ka pwan fè, i ozabwa .

Ki sé pa anho, kisé pa anba, ni moun ka chèché dékalé-y ban-nou.

Kifèwvwè nou pa konnèt dèmen adan ki bwètazòdi timoun an-nou kay pé viv.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Dirigonflis…. égal pat égal mòdan !
Hector POULLET

Tini déserten moun, yo toujou ka chèché-touvé on plas pou yo rivé sizé la diri-la ka gonflé. Yo pa ni pon kalité òwgèy, dépi ni zo pou yo sousé, mi yo prèmyé douvan. Kèlanswa tala ka séparé manjé-la, yo toujou alantou tab-la. Yo mansousyé ou mandé yo sòti-yo agòch pou yo mété-yo adwèt oswa sòti-yo adwèt mété-yo agòch, a pa zafè a-yo, tousa yo vlé sé trapé on pa adan diri-dou la. Epi a pa tout, yo vlé manjé-la séparé égal pat, égal mòdan. Kifè moun ka kriyé-yo dirigonflis.

Le bloc-notes d'Hector POULLET
Bal fini…vyolon an sak !
Hector POULLET

Tou lésèz ( ceux/ those who)  i vlé dansé épi ri, dansé dansé a-yo, ri ri a-yo, mé pa oubliyé  «  Ri diri ou ka pléré lanti ! », kivédi sa pé yo pa sav yo ka « ri k’on kavolen pri an bwa pouri ! ». Kijan sa zòt pa konnèt « kavolen » ? On ti solda i ka volé zékal a bougo pou i rantré adan, yo ka kriyé-y osi « souda » oswa « solda » (pagure / hermit crab). Kijansa ? Zò méyè pa konnèt ti chanté-la :

Le bloc-notes d'Hector POULLET
O PÉYI-A ?
Hector Poullet

 

O péyi-a ?

Ola manmay péyi-a yé ?

Ka (k)i lèlmi zanfan péyi-la ?

Bonmaten-la granbonnè-maten an pwan tan  li biyé-kourilèt a Afarèl asi Montray ka di  i ja onjan  twota pou sé politisyen-la ka mandé baré chimen Man Marin Lèpèn.