Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

Bet-a-Man-Ibè ka ped lakat dépi yonn-dé tan

Bet-a-Man-Ibè  ka ped lakat dépi yonn-dé tan

   Sé pa anni zonbi ki désérébralé dépi zot wè yo fè tan mété lektrisité toupatou ek soutou yo tiré kat-chimen pou mété won-pwen. Limiè-a ka rann zonbi aveg ek won-pwen ka fè yo tounen-viré anlè kò-yo akwèdi topi-mabial. Tout kalté bet diabolik moun lontan té konnet pwan fè adan balan sa yo ka kriyé "modènizasion": soukougnan pè konyen fil poto élektrik lè yo ka wondi nan siel-la ; dowlis ka krenn trapé an kout lasid abo yo ennvizib davwè atjèman, ni linet ka pèmet wè lannuit ; Ladjables pa sav es fok i zayé nonm ki ka maché yo yonn pis sé nonm-tala pé ni tjek fizi kannon siyé anba chimiz-yo kisasayésa...

   Men, lè ou gadé, bet diabolik la ki pwan plis fè adan djendjen modènizasion-tala, sé Bet-a-Man-Ibè. Sa tibwen kouyon davwè adan yo tout-la, sé toujou li ki té pli diskré, pli anba-fey. Otan zonbi ka anni fè siwawa adan lafènwarsité espré pou terbolizé moun ek vòlè timanmay, otan Bet-a-Man-Ibè ka paret lè, nan lidé'y, sa nésésè kivédi lè fok pini an ti manmay ki two sirè oben an gran-moun ki two isalop.
   Bet-a-Man-Ibè ni pliziè kowpozans ki diféran : délè sé an manman-kochon, an bidim manman-kochon ka trennen an dizenn ti kochon dèyè'y ek ni ka ralé an chenn nan kou'y ; dot lè, sé an kalté model zannimo ki dwol kité dwol ka alé pis i ni kò an kochon, tet an chien, dan an chouval, nen kontel an bek kanna ek zowey an chien. Primié model kowporans-lan, sé pou fè timoun sirè rété an koté. Tann sé ti sakaboy-la ka tann chenn-lan ka raraté an chimen-an__ra ! ra ! ra !__yo ka péla net-é-pwop ek yo ka kouri séré anba an kabann. Apré sa, yo ka vini siwo-miel épi lafanmi-yo.

   Men vré kalté Bet-a-Man-Ibè a, sé dézienm-la, sé'y ki pi éfrayik, sé'y ki pé chiktayé'w miyet-mòso si ou wè ou sé bité anlè'y nan gran chimenn lakanpay. Sé kon sa lé-bomaten, an tan lontan, yo té ni labitid touvé moun ki té majò-pwofitè épi lang-yo koupé, zié-yo krévé, zékal-tet yo fann, grenn-yo ek kal-yo koupé kifè yo té pèdi san tout lannuit. Lè douvan-jou té rivé, tout venn-yo té anni dévidé ek lanmò té ka fè tan baré yo. Pèsonn pa té ka pléré ba yo. Okontrè ! Moun té ka di kon sa : "Tout kochon ki sanmdi-yo" ek yo té ka fè an lantèman madjendjan ba majò-pwofitè a.

   Modènizasion-an anni tjwé bagay-tala net-é-pwop. Dépi yo luiloudé tout lawout, menm nan fondok lakanpay, Bet-a-Man-Ibè pè sòti déwò davwè yo plis ki sav tjek loto oben kanmiyon pé pilé yo. Anni gadé foto-a ki ka ilistré artik-tala ! Sé yonn ki té fè malè travèsé an lawout pa koté minui pou ay an tjou an nonm isalop ki té ka tiré lekzistans lévwaz-li. Poutan, i té ka vansé pianm-pianm, ka véyé si an limiè fa té ka paret douvan'y oben dèyè'y, men an bradjak sòti la i sòti a, i fouté'y an kalté papa tap ki fè Bet-a-Man-Ibè trilbiché ek mò fwet anlè luiloud-la.

   Lè kabouré-zòdi pasé gran bonnè, jou bomaten-tala, sé ranmasè zòdi a pwan lavol afos yo té ni lakakarel anlè yo, men chofè kanmiyon an ki té konnet sa sa yé Bet-a-Man-Ibè, fè yo déviré pou batjé bet diabolik épi sé lézot zòdi-a. Asiparé sa pasé an jou mwa juiyé 1999. Dépi jou-tala pèsonn poko wè Bet-a-Man-Ibè pies koté ankò.

   Dé sèten moun ka testifié konmkwa disparet pwan yo...
 
Vokabilè
 
Abo : malgré.
Akwèdi : comme qui dirait.

Bradjak : guimbarde.

Chiktayé : déchiqueter.
Davwè : parce que.
Désérébralé : décerveler.
Djendjen : cirque.

Douvan-jou : aube.
Dowlis : incube.

Fondok : fin fond.

Kabann : lit.

Kabouré-zòdi : camion de voirie.
Kat-chimen : croisée. 
Kisasayésa : etc.
Kowporans : corpulence ; apparence.
Lafènwarsité : obscurité.

Lakakarel : diarrhée.

Lévwaz : voisin.

Lontan : autrefois.

Luiloud : asphalte.

Luiloudé : asphalter.

Madjendjen : prolétaire.

Majò-pwofitè : salopard.

Net-é-pwop : complètement.

Pianm-pianm : posément.

Raraté : racler.

Sakaboy : garnement.
Sirè : turbulent.
Siwawa : florès.

Siwo-miel : doux, gentil.
Terbolizé : embêter.

Testifié : assurer.

Tiré lekzistans : pourrir la vie.

Topi-mabial : toupie.
Wondi : tourner.

Zékal-tet : crâne.

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.