Chak jou vakans-lan ka pòté, ou ka ni anlo gran bankoulélé lafett ki ka simen djendjen toupatou. Nou sé moun ki fett nan mitan lafett, ki enmen lafett, ki ka viv nan lafett. I jik ni an gran matjè afritjen ki chonjé matjé, lontan avan Bazil chayé’y alé : « L’émotion est nègre comme la pensée est hellène » Kivédi : lafett, djendjen, labanboch sé ta Neg, menm manniè laréflexion sé ta Blan.
É mi anvwala, nou, nou pa lé fè’y manti, sé té an grangrek, kidonk i sav sa i té ka di.
Lè’w bien gadé, kay nou sé djendjen ki ka alé toulonng konsa. I ka koumansé épi lannwel éti dépi prèmié kantik-la ou za batjé adan’y ka kouri bon vidé. Lè kanrenm rivé ka ni bal. Sa ki pa kontan toufé !
Nou pa té konnett sa.
Apré kouss yol ki za asou’w, lamenm dèyé’y nou ka ni After-yol (dayè mo-a anglé). Nou ka twouvé adan’y fanm ki dimi touni, pou pa di toutouni, yo pa ka menm trapé an mòso vwel yol, pou fè an ti sanblan séré madafa-a. Toutt fondasion yo dèwò. Lonnè, yo pa rété sa.
Dépi lontan dayè, sé mòso rad-la ka goumen pou gadé wè kouvè titak lapo kwenn.Toutmoun press toutouni, ou ka mandé kòw ess sé yo ki rantré andidan rad-la, é si sé sa, kouman yo dwett fè, oben ess sé rad-la ki vini plasé kò’y kolé kolé kolé ki senntré twel li anlè yo, oben ankò ess yo envanté choss-pié pou rad, épi ou pa sav ?
Nou té ni « Le Gran méchant zouk », jòdi pèsonn pa ka menm chonjé sa sa té yé. Sé bagay granmoun, bagay Ladarpa, bagay pou Mami (piss aprézan sé konsa yo ka kriyé toutmoun, dépi an chivé blan séléra, sé vini garé anlè tett ou). Jòdi nou jik ni « Mercury beach » nou, (mo-a anglé tou). Sa sòti lòtbò pou atéri isitt bòkay. Atjelman nou ni Voklen-beach nou, yo bay non « Baccha festival » é si lidé’w sé di’w bonmaten tala, alé genyen an ti pwason épi loto’w, yo ka jik opozé'w pasé, pou pa jennen lé banbochè. Lawoutt wouvè gran pou lé festivalié, é sa ki lé genyen pwason ni ka pran'y apié. Avè koyo ! Mi nou ! Nou la ka pran tousa ki pa ta nou. Tousa ki sòti lòtbò sé ta nou. Nou sé dé bon makak.
Grangrek-la té ka di : « L’émotion est nègre comme la pensée est hellène. » Kidonk lafett-la, djendjen-an, labanboch-la sé ta Neg, menm manniè laréflexion sé ta Blan. Yo lé fè nou kwè sa, padan tan an : « Le bon peuple s’amuse » !
Yo ka élivé pep nou adan ladérizion di pwop kòy é yo za press genyen.
Si man sé mandé ki tan, ki jou, ki lè, ki koté, yo kay fè an « Gran méchan BOOK » toutmoun kay lévé mové, kay mété mwen jistiman a lafett ! É menm si book sé an mo anglé tou, pa kay djè ni pèsonn, menm si bagay-la sé gratiss. Fok sé péyé moun pou vini, é yo pé manjé lajan-an san vini.
Ess kilti nou sé labreng, labanboch, brèmandan, épi lafett, selman ? Ki jou yo ké ban nou, é ki jou nou ké ofè kònou an ti tan réfleksion, ki jou nou ké pran’y, pou nou rivé jwenn kon toutt dott péyi « la pensée critique et la pensée créatrice » kon yo ka di an fransé ?
Térèz Léotin
Commentaires