Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

La NASA fini dékouvè pliziè planet-andéwò yo kriyé "TRAPPIST"

La NASA fini dékouvè pliziè planet-andéwò yo kriyé "TRAPPIST"

   Asiparé lasians fè an bidim solibo-douvan épi zafè yo dékouvè an bann planet-andéwò ki ka sanm ta nou an, kivédi latè. Sa ka fè nanni-nannann éti sé astwofizisien-an ka chaché sav es adan linivè pa té ké ni tjek planet ka sanm ta nou an éti, tjek siek ka vini, yich ti-yich nou té ké pé enstalé kò-yo. Poutji ? Sé davwè ni pliziè mové bagay ka minasé latè : dabò-pou-yonn, adan 5 milia lanné, soley-la ké déblozé ek latè pé ké ni pies zétwel pou kléré'y ankò ek soutou, pou chofé'y ; déziem bagay, ni an lotlapousinè éti tit-li sé Andwomed ki ka vansé gran balan anlè lapousiniè-nou an (éti soudnon'y sé "Chimen-lablanni") ek adan yonn-dé lanné-limiè, Andwomed ké fè an blo épi Chimen-lablanni ; twaziem bagay, lalin ka élwagné kò'y di 4 santimet chak lanné di latè ek menm si sé pa anpil distans, an jou, lalin ké two lwen nou ek i pé ké pé jwé wol-li asou lanmaré. Ni dot bagay ka minasé latè ek lapousiniè-nou an ankò, me sé sé twa tala ki pli danjéré.

   Kidonk nou blijé chèché an monyen pou dékouvè dot koté, dot planet adan linivè éti ras nonm lan té ké pé déménajé adan lé siek é lé siek ka vini. Adan sistenm soley nou an, pies sé planet-la pa bon : swa yo two kolé bò soley-la swa yo pa fet épi woch mé épi gaz. Kifè sé astwonom-la ka gadé pi lwen gras a nouvo téleskop ek nouvo satélit ki ka ramennen an patjé zendik ba nou asou lanmanniè sé lézot zétwel-la ek planet-la yé abo yo ka touvé kò-yo nan vitjoumakwenn. Sé kon sa, yo fini dékouvè an soley, pli piti ki ta nou, ek pliziè planet-andéwò ka tounen-viré alantou'y éti omwens twa adan yo ni menm gwosè ki planet-nou an, latè. Yo a 40 lanné-limiè di nou, sa ki lwen toubannman, men pa sitelman pa rapot a dot koté adan linivè. Mèyè sé planet-tala ni dlo anlè yo ek mèyè yo ni an latmosfè tou. Si sa vré, sa té ké lé di ki lavi posib asou sé planet-andéwò tala, ki yo batizé "TRAPPIST", ek ayen pa ka di ki tjek jou, ras nonm-lan pa té ké pé ay viv la.

 

Bwet-a-mo :

 

Blo : choc violent.

Chimen-lablanni : voie lactée.

Davwè : parce que.

Déblozé : exploser.

Lapousinè : galaxie.

Mèyè : peut-être.

Nanni-nannan : des lustres.

Planet-andéwò : exoplanète.

Solibo-douvan : grand bond en avant.

Soudnon : surnom.

Tit : nom.

Tou : aussi.

Vitjoumakwenn : à une distance infinie.

Zendik : information.

Image: 

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.