Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

SÉZÈ, AN RÉVOLTÉ LISTWÈ

Hughes Bartéléry
 SÉZÈ, AN RÉVOLTÉ LISTWÈ

    Pou diziem lanniversè lanmò Sézè, lanméri Sent-Lis té ofè nou an film «Césaire et les révoltés de l'Histoire ». Padan inèd'tan man wè swasantan lavi mwen défilé douvan zié mwen.

    1945- Sé té pou prèmié fwa man té ka tann palé di Sézè.  I té fini pasé Mè Fodfwans ek i té ka prézanté kòy épi Bissol pou dépité. Bagay-la té cho menm, oben ou té kominis, oben ou té sosialis. Man té ka rété bò lékol LaTrinité an tan taa é té ni an biwo votman la. Jou taa, koté dézè laprémidi, man wè an boug travèsé lakou lékol la ka kouri, i té fini krazé bwet votman an, sa yo ka kriyé tou bet lin-an. Boug-la té nwè kon chabon, men lè i janbé kloti lakou-a i té vini blan kon let.

    1946- Man té ka tann toupatou moun di Sézè tiré nou asou chouval pou mété nou asou milé. Sé apré man konprann sé pas nou té vini dépatman fwansé.

    1950- Man té koumansé tann palé di lékriti Sézè. Pèsonn pa té ka konprann an patat men tout moun té ka di manniè i té ka menyen lékriti fwansé a bien. Yo pa té ka konprann sa i ka di men yo té enmen sa i ka di. I té za matjé « Retour au pays natal » é lanné tala i té matjé  « Discours sur le colonialisme ».

    1956- Man té lisé Chelchè Fodfwans, Sézè té fini kasé lo épi parti kominis. Épi an bel plodari, man tann li asou Lasavann esplitjé poutji i té ékri Moris Thorez pou ba'y démision'y. Sé kanmarad kominis la voyé bon labou, té lé'y démisionnen é sé finalman Grasian prèmié adjwen'y ki kité lanméri Fodfwans pou alé Lanmanten. Sèten té konprann i té kité kominis pou vini épi yo, men tout moun té garé, sé té pou fondé prop parti'y : PPM.

    1959- An mwa désanm la, Fodfwans té pri difé. Man té ka travay Baspwent a moman taa. Natirelman, man pa té ni pies lidé mété pié mwen Fodfwans tout tan dézod taa pa té fini. Men sé pawol-la ki té long, manman mwen di mwen démèdé kòmwen kon man lé, men fok mwen té alé wè ki divini an ti sésé mwen ki té pansiona Fodfwans. Lè man rivé Fodfwans, Fodfwans té vid, man alé wè lé kanmarad pou ni nouvel. Yo di mwen blé pal-blé foncé simen boutou asou moun san manman, ki'w manifestan oben ki'w pa manifestan. Yo pran bon fè. An kanmarad chaben pres blan ki té konprann koulè'y té ké sové'y pran ankò plis boutou ki lézot. Anlot montré mwen bra'y grosè an ziyanm. I té éséyé paré sé kou a épi bra'y. Pou rété dézod la, Préfè a konsigné tout CRS adan kazenn yo épi mété jandam an kaki pou ranplasé yo. Pou vré sé té lé menm ki té anni chanjé rad. Yo té an kaki atjelman. Dépi sa pa ni CRS Matinik ankò, sof adan bel ponch éti ou ka mété Citron Rhum Sirop.

    1962- Dé-o-twa jennjan ki té kité lisé Chelchè kon mwen menm, ek té ka fè étid an Fwans, té douvan lajistis pou ayen. Tousa man té wè yo fè sé té distribié trak. Man té konnet yo tout : Désiré, Sainte Rose, Dufond, Lordinot, Pulvar eksétéra. Taa man té konnet plis la sé té Lamotte, pas sé té an kanmarad Latrinité. Sé menm mwen ki, san man sav té avèti'y. Jou taa nou té ni randévou apré travay boulva Jénéral Degol, li i té Lagrikilti, mwen man té Trézò. Nou té pou alé wè an match basket Gauloise-Golden Star Fò Sen-Lwi. Padan nou ka maché, man di'y man tann an moun rakonté an giché Trézò a, ki jandam té fini rété Armougon an travay li Ladwàn pou an zafè l'OJAM. Manfred vini blenm kon an patat set simenn épi i di mwen i té bliyé fè an bagay fok i rantré lakay li, man ké ba'y rézilta a dèmen. Landimen man wè non'y adan lis moun l'OJAM yo té rété.

    1993- Sézè fini épi zafè dépité a, i pa riprézanté kòy ankò. Pou pran plas li i plasé Darsières ki té za ranplasé'y Prézidan Konsey Réjional Matinik.

    2001- Apré karant sis lanné i rété Mè, Sézè pa riprézanté kòy lanméri Fodfwans. Sa pa té toujou fasil, anpil moun éséyé jété'y, lé pli sélèb té : Kolonel Rimize, pli bel bwa-bwa ek ritret-o-flanbo man wè, ki fè disparet pran'y, Michel Renard ki trapé an bel chanté kannaval, Léon Laurent Valère yo fè pasé pou King Kong, menm Chaben ki éséyé san rézilta. Gouvelman pa rété dèyè. Bwi kouri té ni an zafè fos-fakti ban lékol lanméri Fodfwans. An Lenspektè Jénéral Ladministrasion débatjé. Sé mwen épi an lot Lenspektè Trézò métwo yo nonmen pou asisté'y. I fè nou fè tout lékol Fodfwans, konté tout ban té ni épi sé fakti a, nou pa touvé ayen. Sézè té toujou di tout tan Alikè té ka vini épi'y i ka kontinié. Alikè di kou iaa i bout. Sézè di i fini tou. Men i pa nonmen pèsonn pou ranplasé'y. Lise estimé i té ni tout chans li é gwo dézod pété épi Letchimi.

    2008- Sézè pati an Galilé, i té ni kratrèventjenzan. Pèsonn pa bliyé'y é non'y pres toupatou : Laéwopo, téyat, lékol, plas piblik, bibliyotek, kolej ek la

Image: 

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.